Είναι πραγματικά εντυπωσιακό το φαινόμενο που συναντάμε τα τελευταία χρόνια στα νοσοκομεία είτε αυτά είναι δημόσια, είτε είναι ιδιωτικά: από την πρώτη στιγμή που ένας ασθενής εισέρχεται στο νοσοκομείο το βασικό μας μέλημα, ακόμη πιο βασικό μερικές φορές και από τη σωστή διάγνωση και αποτελεσματική θεραπεία, είναι η ταχύτατη έξοδός του. Αυτό μπορεί να συμβαίνει στα δημόσια νοσοκομεία διότι ο περιορισμένος αριθμός κλινών σε σχέση με τις ανάγκες του πληθυσμού καθιστά αναγκαία τη γρήγορη διακίνηση των ασθενών προκειμένου να υπάρχουν διαθέσιμες κλίνες και να μην εμφανίζονται στους διαδρόμους ράντζα. Από την άλλη πλευρά, στα ιδιωτικά νοσοκομεία η πίεση των ιδιωτικών ασφαλειών για τη μείωση του χρόνου και άρα του κόστους νοσηλείας αλλά και οι οικονομικές δυσκολίες πολλών ασθενών που καλύπτουν οι ίδιοι το κόστος νοσηλείας οδηγούν στην εμφάνιση του ίδιου ακριβώς φαινομένου. Το αποτέλεσμα είναι πολλές φορές το εξιτήριο να υπογράφεται πριν να έχει ολοκληρωθεί σωστά η διαγνωστική και θεραπευτική διαδικασία με δυσμενή αποτελέσματα τόσο για την υγεία των ασθενών, όσο και για το συνολικό κόστος της υγείας μέσω αύξησης των επανεισαγωγών σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Είναι γεγονός ότι, πέρα από το θέμα του κόστους, η ενδονοσοκομειακή παραμονή εγκυμονεί κινδύνους, ειδικά για τους περισσότερο ευάλωτους ασθενείς, όπως για παράδειγμα είναι οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις. Επίσης, κανείς δεν αμφιβάλει ότι ελάχιστοι είναι, και πιθανά ψυχικά διαταραγμένοι, οι ασθενείς αυτοί που επιθυμούν την παραμονή τους στο νοσοκομείο παραπάνω από ότι χρειάζεται. Σε κάθε περίπτωση όμως είναι καθήκον του θεράποντος ιατρού να διασφαλίζει ότι ο ασθενής δε θα φύγει από το νοσοκομείο προτού να γίνουν όλες εκείνες οι απαραίτητες ενέργειες για τη σωστή διάγνωση του προβλήματός του και την αποτελεσματική θεραπεία του. Δυο από τις πιο συχνές καρδιολογικές αιτίες νοσηλείας είναι η διερεύνηση θωρακικού άλγους και η απορρύθμιση χρόνιας καρδιακής ανεπάρκειας. Ας δούμε συνοπτικά τι πρέπει να γίνει στις περιπτώσεις αυτές πριν ο ασθενής μας πάρει εξιτήριο.
Ο ασθενής με θωρακικό άλγος μπορεί να πάει στο σπίτι εφόσον: Έχει δυο αρνητικές εξετάσεις τροπονίνης με διαφορά 6 με 8 ώρες και δεν έχει πια συμπτώματα. Αν έχει περπατήσει στο διάδρομο έξω από το δωμάτιό του χωρίς αναπαραγωγή του θωρακικού ενοχλήματος. Αν το ΗΚΓμα του το επόμενο πρωινό δεν έχει αλλαγές συγκριτικά με το ΗΚΓμα εισαγωγής του. Αν έχει υποβληθεί σε δοκιμασία κοπώσεως η οποία είναι αρνητική για ισχαιμία μυοκαρδίου. Αν σε περίπτωση θετικής ενζυμικής κίνησης, αλλάγών σε διαδοχικά ΗΚΓματα ή συνεχιζόμενων ύποπτων συμπτωμάτων έχει υποβληθεί σε στεφανιογραφία χωρίς να διαπιστωθούν σοβαρές στενώσεις. Αν όλες οι εξετάσεις που έκανε κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του έχουν γνωματευτεί και ο θεράπων έχει ενημερωθεί (δεν είναι σπάνιο για παράδειγμα το γεγονός να φύγει ένας ασθενής από το νοσοκομείο αφού αποκλείστηκε η στεφανιαία νόσος, χωρίς κανείς όμως να έχει δει μια μάζα στον πνεύμονα που ήταν ορατή στην ακτινογραφία θώρακος που είχε κάνει κατά την εισαγωγή του). Αν έχει ελεγχθεί η τηλεμετρία του και δεν έχουν εντοπιστεί επικίνδυνες διαταραχές του καρδιακού ρυθμού. Αν ο παχύσαρκος ασθενής έχει λάβει οδηγίες για σωστή διατροφή και απώλεια βάρους κι αν ο καπνιστής ασθενής έχει ενημερωθεί επαρκώς για την ανάγκη και τους τρόπους διακοπής του καπνίσματος. Αν στον ασθενή με διαγνωσμένη στεφανιαία νόσο και στηθάγχη έχουν συνταγογραφηθεί υπογλώσσια νιτρώδη και έχουν δοθεί οι απαραίτητες οδηγίες για τη σωστή τους χρήση. Αν ο νοσηλευόμενος για διερεύνηση θωρακικού άλγους έχει υποβληθεί σε υπερηχογράφημα καρδιάς για έλεγχο της λειτουργικότητας της αριστερής κοιλίας και των καρδιακών βαλβίδων. Τέλος, αν ο ασθενής μας έχει λάβει σαφείς οδηγίες και εξηγήσεις για το είδος και τον τρόπο λήψης της φαρμακευτικής του αγωγής, καθώς και για το ραντεβού επανεξέτασής του σε εξωτερική βάση.
Τι γίνεται όμως με τον ασθενή που νοσηλεύεται με καρδιακή ανεπάρκεια; Ποιες είναι οι υποχρεώσεις μας αυτές που θα πρέπει να εκπληρωθούν προκειμένου ο ασθενής να πάει σπίτι στην καλύτερη δυνατή κατάσταση και με τη μικρότερη δυνατή πιθανότητα να νοσηλευτεί εκ νέου σύντομα στο νοσοκομείο; Καταρχήν, θα πρέπει να βεβαιωθούμε ότι ο ασθενής μας λαμβάνει τη θεραπευτική αγωγή που προβλέπεται από τις κατευθυντήριες οδηγίες εφόσον δεν υπάρχουν αντενδείξεις ή παρενέργειες. Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο, φάρμακα που αποδεδειγμένα μειώνουν τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα, βελτιώνουν την ποιότητα ζωής και ελαττώνουν τις ανάγκες για νοσηλεία να μη χορηγούνται στους ασθενείς είτε λόγω παράλειψης είτε λόγω προσωπικών απόψεων και δογματισμών. Επιπλέον, συχνά δε χορηγούνται στις σωστές και αποτελεσματικές δόσεις αφού αμελούμε τη σωστή τιτλοποίηση και οι ασθενείς μας συνεχίζουν να λαμβάνουν για αρκετό καιρό τις αρχικές χαμηλές δόσεις που έχουν συνταγογραφηθεί. Ένα άλλο καθήκον μας είναι να διερευνήσουμε την αιτία που οδήγησε τον ασθενή με καρδιακή ανεπάρκεια στο νοσοκομείο και να φροντίσουμε να διορθωθεί αποτελεσματικά. Παράλληλα, θα πρέπει να βεβαιωθούμε ότι θα λάβει τη σωστή φροντίδα στο σπίτι και θα είναι σε θέση να ακολουθεί τις ιατρικές οδηγίες. Οι ηλικιωμένοι που ξεχνούν να πάρουν συστηματικά τα φάρμακά τους ή κάνουν συχνά λάθη στη λήψη και τη δοσολογία κινδυνεύουν πολύ με παρενέργειες και σύντομες επανεισαγωγές στο νοσοκομείο. Οι ασθενείς αυτοί θα πρέπει να εντοπιστούν και στη συνέχεια το συγγενικό τους περιβάλλον θα πρέπει να ενθαρρυνθεί να επιτηρεί την εξωνοσοκομειακή θεραπευτική διαδικασία είτε άμεσα είτε μέσω κάποιας βοήθειας που θα προσληφθεί στο σπίτι. Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας τους, και ειδικά τις τελευταίες ημέρες που οι ασθενείς έχουν τεθεί στη φαρμακευτική αγωγή που θα ακολουθούν και στη συνέχεια εκτός νοσοκομείου, θα πρέπει να εκτιμούνται τακτικά ως προς τον ενδοαγγειακό όγκο υγρών αλλά και αυτόν του διάμεσου χώρου. Θα πρέπει να ελέγχονται για περιφερικά οιδήματα και να ζυγίζονται καθημερινά και να εκπαιδευτούν ώστε να μπορούν και οι ίδιοι να το κάνουν αυτό στο σπίτι. Το ζύγισμα κάθε πρωί μετά την πρωινή ούρηση είναι ίσως ο καλύτερος τρόπος έγκαιρης ανίχνευσης της υπερφόρτωσης με υγρά και το καμπανάκι που θα χτυπήσει ώστε να γίνουν οι απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις. Η μεγάλη μείωση του ενδοαγγειακού όγκου και η χορήγηση μεγάλων για το συγκεκριμένο ασθενή δόσεων φαρμάκων θα πρέπει να ελεγχθεί πριν την έξοδο από το νοσοκομείο με προσεκτική μέτρηση της αρτηριακής πίεσης και έλεγχο για ορθοστατική υπόταση. Η νεφρική λειτουργία και οι ηλεκτρολύτες πρέπει επίσης να ελεγχθούν και να γίνει προσπάθεια αντιμετώπισης των συνυπαρχόντων νοσημάτων με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Είναι άσχημο όλες οι ιατρικές συζητήσεις που γίνονται στους διαδρόμους των νοσοκομείων να ξεκινούν και να τελειώνουν με την ερώτηση “μπορεί ο ασθενής να πάει σπίτι;” Θα ήταν πολύ καλύτερα να συζητάμε ιατρικές διαγνώσεις και σπάνιες κλινικές περιπτώσεις. Και χωρίς να αγνοούμε τη σημασία του κόστους μιας νοσηλείας, ακόμη και σε αυτούς τους δύσκολους οικονομικά καιρούς, καλό θα ήταν να βάζουμε το συμφέρον και την υγεία του ασθενούς μας πάνω από όλα. Άλλωστε η σωστή ιατρική φροντίδα και η αποτελεσματική αντιμετώπιση στα πλαίσια μιας νοσηλείας θα μειώσει δραστικά την πιθανότητα επανεισαγωγής σε σύντομο χρονικό διάστημα, μειώνοντας αντίστοιχα και την οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας.