Τα τελευταία χρόνια η σημαντική πρόοδος που έχει γίνει στη διάγνωση και τη θεραπευτική αντιμετώπιση των διαφόρων παθήσεων, αλλά και η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης έχει οδηγήσει στην αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης και του ποσοστού των ανθρώπων που ζουν πολλά χρόνια. Έτσι, αυτή τη στιγμή, πάνω από το 15% του ποσοστού των κατοίκων της Γης είναι μεγαλύτεροι των 65 ετών ενώ περίπου το 2% είναι μεγαλύτεροι των 85 ετών. Επίσης, αν στα επόμενα χρόνια δεν αλλάξει κάτι δραματικά, μέχρι το 2035 τα αντίστοιχα ποσοστά θα έχουν φτάσει το 22% και το 4% αντίστοιχα. Η κολπική μαρμαρυγή είναι μια αρρυθμία που κατά κανόνα οφείλεται στη φυσιολογική φθορά που φέρνει ο χρόνος στην καρδιά μας: έτσι, όσο μεγαλώνουμε τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να την εμφανίσουμε. Ενώ στις ηλικίες 55 έως 59 ετών μόνο το 1% παρουσιάζει κολπική μαρμαρυγή, μετά τα 85 έτη το ποσοστό αυτό ξεπερνάει το 15%. Από όλα τα παραπάνω στοιχεία καταλαβαίνει κανείς γιατί αυξάνεται σταθερά ο αριθμός των πασχόντων από κολπική μαρμαρυγή και γιατί τα επόμενα χρόνια θα συνεχίσει να αυξάνεται με τους υπολογισμούς να δείχνουν ότι μέχρι το 2050 οι περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή θα είναι μεγαλύτεροι των 80 ετών! Η βασική επιπλοκή της κολπικής μαρμαρυγής είναι το εμβολικό-ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και αυτός είναι ο λόγος που είναι απαραίτητη η χορήγηση στους πάσχοντες αντιπηκτικής αγωγής. Ποιες είναι όμως οι ιδιαιτερότητες αυτής της θεραπευτικής παρέμβασης στους ηλικιωμένους;
Αυτό που χωρίς αμφιβολία χαρακτηρίζει τους ηλικιωμένους είναι η παρουσία ταυτόχρονα αυξημένου κινδύνου να νοσήσουν από μια ασθένεια αλλά και αυξημένου κινδύνου να εμφανίσουν επιπλοκές και παρενέργειες από τις θεραπευτικές παρεμβάσεις που στοχεύουν τη συγκεκριμένη ασθένεια. Η κολπική μαρμαρυγή δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα. Αν θέλει κανείς να το περιγράψει με όσο γίνεται πιο απλά λόγια θα μπορούσε να το πει ως εξής: ένας ηλικιωμένος ασθενής με κολπική μαρμαρυγή έχει πολλαπλάσιο κίνδυνο να υποστεί ένα εμβολικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο συγκριτικά με έναν ασθενή μικρότερης ηλικίας με αντίστοιχα κλινικά χαρακτηριστικά. Ταυτόχρονα όμως είναι και περισσότερο εύθραστος, με αποτέλεσμα όταν λαμβάνει την απαραίτητη αντιπηκτική αγωγή να κινδυνεύει περισσότερο να υποστεί κάποια αιμορραγική επιπλοκή. Γιατί λοιπόν να δίνουμε αντιπηκτικά στους ηλίκιωμένους με κολπική μαρμαρυγή αφού κινδυνεύουν να παρουσιάσουν μια λιγότερο ή περισσότερο σοβαρή αιμορραγία; Το κάνουμε γιατί απλούστατα το όφελος από τη μείωση του κινδύνου για ένα ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό είναι σαφώς μεγαλύτερο από τη ζημιά μιας πιθανής αιμορραγίας. Είναι σημαντικός ο αριθμός των μελετών που έχουν δείξει ότι ακόμη και οι ηλικιωμένοι με μεγάλο αιμορραγικό κίνδυνο και κολπική μαρμαρυγή οφελούνται όταν λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή. Αυτό που όμως είναι επίσης σημαντικό, είναι ο αριθμός των ιατρών που ακόμη και σήμερα διστάζουν να χορηγήσουν την απαραίτητη αντιπηκτική αγωγή σε αυτούς τους ασθενείς. Ο λόγος είναι απλός και απόλυτα λογικός: αν ένας υπερήλικας με κολπική μαρμαρυγή, που κακώς δε λαμβάνει αντιπηκτικά, υποστεί ένα εμβολικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, οι οικείοι του θα το θεωρήσουν κάτι σχεδόν φυσιολογικό, «έτσι το ήθελε ο Θεός», ή απλά «ήταν η ώρα του». Αν όμως ο ίδιος ασθενής λάβει πολύ σωστά την αντιπηκτική αγωγή που χρειάζεται και πεθάνει από μια σοβαρή αιμορραγία, τότε είναι πολύ πιθανό να κατηγορηθεί ο ιατρός που του την χορήγησε. Στη σύγχρονη εποχή των συνεχώς αυξανόμενων δικαστικών διεκδικήσεων εναντίον των ιατρών, δυστυχώς η ιατρική έχει γίνει περισσότερο αμυντική από ποτέ και αυτό δεν είναι πάντα για το συμφέρον των ασθενών.
Με δεδομένη λοιπόν την ύπαρξη αυτού του «συνδρόμου ευθραυστότητας» των ηλικιωμένων προσώπων, αυτό που θα πρέπει να κάνουμε είναι όχι να τους στερήσουμε μια αποδεδειγμένα χρήσιμη θεραπευτική παρέμβαση, αλλά να διορθώσουμε και να βελτιώσουμε, όπου γίνεται, τις παραμέτρους εκείνες που αυξάνουν τον αιμορρραγικό τους κίνδυνο. Ένα βασικό πρόβλημα για παράδειγμα είναι οι συχνές πτώσεις. Η μείωση της μυικής μάζας με την πάροδο της ηλικίας και η κακή διατροφή οδηγούν σε μυική αδυναμία. Αυτό σε συνδυασμό με διαταραχές της ισορροπίας και τη συχνή παρουσία ορθοστατικής υπότασης οδηγεί πολλούς ηλικιωμένους σε συχνές πτώσεις στο έδαφος με αποτέλεσμα ελαφρότερους ή σοβαρότερους τραυματισμούς και αιμορραγίες, όχι όμως με τη συχνότητα που πολλοί φοβούνται. Από μελέτες που έχουν γινει, φαίνεται ότι τα πρόσωπα μετά τα 65 έτη έχουν ένα κίνδυνο πτώσης 1-2% το χρόνο, ωστόσο από αυτές τις πτώσεις μόνο το 5% καταλήγει σε κάποιο κάταγμα ή ανάγκη για νοσηλεία στο νοσοκομείο. Ειδικά οι τραυματισμοί της κεφαλής με πρόκληση υποσκληρίδιας αιμορραγίας είναι ακόμη πιο σπάνιοι. Μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη υπολόγισε ότι ένας ηλικιωμένος που λαμβάνει αντιπηκτική αγωγή θα πρέπει να πέσει 295 φορές σε ένα χρόνο προκειμένου ο κίνδυνος για υποσκληρίδιο αιμάτωμα να είναι μεγαλύτερος από το όφελος της αντιπηκτικής αγωγής. Σε κάθε περίπτωση όμως επειδή καμία πτώση δεν είναι ακίνδυνη, θα πρέπει να φροντίζουμε ώστε οι εύθραυστοι ηλικιωμένοι ασθενείς μας να κάνουν αυτά που πρέπει για να μειωθούν όσο είναι δυνατό οι πιθανότητες ένος τέτοιου συμβάντος. Προγράμματα μυικής ενδυνάμωσης των κάτω άκρων σε συνδυασμό με ασκήσεις ισορροπίας κάτω από τις οδηγίες έμπειρων γυμναστών μπορούν να είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά για την πρόληψη των πτώσεων. Σε περιπτώσεις που ο ηλικιωμένος λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή για αρτηριακή υπέρταση θα πρέπει να ελέγχεται για ορθοστατική υπόταση, δηλαδή για μεγάλη και απότομη πτώση της πίεσης σε περιπτώσεις που από την κατακεκλιμένη ή την καθιστή θέση σηκώνεται όρθιος. Αν αυτό συμβαίνει, κι επειδή ο κίνδυνος έντονης ζάλης ή και λιποθυμίας είναι μεγάλος, θα πρέπει να επανεξετάζεται και να μειώνεται η ένταση της φαρμακευτικής αγωγής. Αν παρά τα παραπάνω μέτρα οι πτώσεις συνεχίζονται θα πρέπει οι ηλικιωμένοι να αποφεύγουν να βγαίνουν εκτός σπιτιού μόνοι τους. Επιπλέον, θα πρέπει να φροντίσουμε ώστε και το περιβάλλον της οικίας τους να είναι όσο γίνεται πιο ασφαλές με απομάκρυνση ειδικά των μικρότερων αλλά και όλων ίσως των χαλιών, την κάλυψη των επικίνδυνων γωνιών των επίπλων και τη εξασφάλιση ασφαλών συνθηκών στα μπάνια.
Ο ηλικιωμένος ασθενής με κολπική μαρμαρυγή που λαμβάνει αντιπηκτική αγωγή θα πρέπει επίσης να προσέχει και κάποια άλλα πράγματα αν θέλει να μειώσει τον κίνδυνο μιας αιμορραγικής επιπλοκής. Αν λαμβάνει το παλιότερο αντιπηκτικό, το Sintrom, θα πρέπει να γνωρίζει ότι αυτό αλληλεπιδρά με πολλά άλλα φάρμακα αλλά και με κάποια φαγητά. Έτσι, αν αλλάξει κάτι στη φαρμακευτική του αγωγή, αν διακόψει ένα φάρμακο που έπαιρνε ή ξεκινήσει κάποιο καινούργιο φάρμακο ακόμη κι αν αυτό πρόκειται να γίνει για σύντομο χρονικό διάστημα, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στην περίπτωση των αντιβιώσεων, θα πρέπει να ενημερώσει τον καρδιολόγο του, να γίνει έλεγχος του χρόνου προθρομβίνης και να τροποποιηθεί αν είναι απαραίτητο η δόση του αντιπηκτικού. Επειδή η δράση του Sintrom επηρεάζεται πολύ από τα πράσινα λαχανικά καλά θα ήταν ο ασθενής να επιλέξει την ποσότητα αυτών των τροφών που θέλει να καταναλώνει σε εβδομαδιαία βάση και να φροντίζει να είναι συνεπής στην ποσότητα αυτή, αφού οποιαδήποτε αλλαγή θα οδηγήσει σε μείωση ή αύξηση της αποτελεσματικότητας του φαρμάκου με απρόβλεπτα αποτελέσματα. Τέλος, αν ο ηλικιωμένος ασθενής μας λαμβάνει κάποιο από τα νεότερα αντιπηκτικά θα πρέπει επίσης να ενημερώνει τον καρδιολόγο του για την υπόλοιπη φαρμακευτική αγωγή του αφού αν και οι αλληλεπιδράσεις στην περίπτωση αυτή είναι πολύ μικρότερες, ωστόσο δεν είναι ανύπαρκτες. Επίσης, επειδή τα νεότερα αντιπηκτικά αποβάλλονται λιγότερο ή περισσότερο από τα νεφρά θα πρέπει σε συνεργασία με τον καρδιολόγο να παρακολουθεί όποτε χρειάζεται τη νεφρική του λειτουργία ώστε να προσαρμόζονται σωστά οι δόσεις των φαρμάκων αυτών.