Εντυπωσιακά ήταν τα ευρήματα μιας μελέτης (1) στην οποία οι συγγραφείς περιγράφουν τα αποτελέσματα ενός ετήσιου προγράμματος εκγύμνασης σε 12 εθελοντές που πριν τη μελέτη δεν γυμναζόντουσαν καθόλου. Οι 12 αυτοί εθελοντές έκαναν γυμναστική υπό επίβλεψη και υποβλήθηκαν σε συχνές μαγνητικές καρδιάς, αλλά και καθετηριασμό της καρδιάς στην αρχή και το τέλος της μελέτης. Αρχικά έγινε μια καρδιολογική αλλά και γενικότερη εκτίμηση της υγείας τους και στη συνέχεια ξεκίνησαν άσκηση διάρκειας 30 με 45 λεπτά 3-4 φορές την εβδομάδα: γρήγορο περπάτημα, τρέξιμο, ποδήλατο ή κολύμπι. Μετά από δυο μήνες βασικής άσκησης, η διάρκεια και η ένταση προοδευτικά αυξήθηκαν και μετά από 9 μήνες προστέθηκε και τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων. Στο τέλος της μελέτης ο μέσος χρόνος άσκησης ήταν 7 με 9 ώρες την εβδομάδα. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά, αφού στους 12 αυτούς συνηθισμένους αγύμναστους ανθρώπους έγιναν δομικές αλλαγές στην αριστερή και δεξιά κοιλία της καρδιάς που χαρακτηρίζουν αθλητές υψηλού επιπέδου. Η μάζα και ο όγκος της δεξιάς κοιλίας αυξήθηκαν άμεσα και σημαντικά, ενώ μερικούς μήνες αργότερα, κι ενώ η άσκηση έγινε πιο εντατική, αντίστοιχη εικόνα έκκεντρης υπερτροφίας εμφανίστηκε και στην αριστερή κοιλία. Η VO2max αυξήθηκε κατά μέσο όρο κατά 20%. Στο τέλος της χρονιάς όλοι οι προηγούμενα αγύμναστοι εθελοντές πέτυχαν το στόχο βελτίωσης της αντοχής τους αφού οι περισσότεροι πέτυχαν να συμμετάσχουν επιτυχώς σε μαραθώνιο.
Το εντυπωσιακό εύρημα αυτής της μελέτης είναι η ικανότητα της ανθρώπινης καρδιάς: απλοί αγύμναστοι άνθρωποι που δεσμεύτηκαν να γυμνάζονται τακτικά ανέπτυξαν στην καρδιά τους αλλαγές που βλέπουμε σε υψηλού επιπέδου αθλητές. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό: φανταστείτε να μπορούσαμε να το πετύχουμε με ένα χάπι! Η εταιρεία που θα το ανακάλυπτε και θα το έριχνε στην αγορά θα έκανε τεράστιες πωλήσεις και αντίστοιχα κέρδη. Τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων θα το ανακοίνωναν με τεράστιους τίτλους, ολόκληρα συνέδρια θα ήταν αφιερωμένα σε αυτό το επίτευγμα. Όμως η άσκηση δυστυχώς δεν προωθείται από φαρμακευτικές εταιρειες, δεν αποτελεί προϊόν εμπορεύσιμο στο χώρο της υγείας και αυτός δυστυχώς είναι ένας βασικός λόγος που δεν αποτελεί πρώτη επιλογή σε κάθε διαδικασία πρόληψης των καρδιαγγειακών παθήσεων. Παρά το γεγονός ότι βελτιώνει το μεταβολισμό του σακχάρου, μειώνει χοληστερίνη, τριγλυκερίδια και αυξάνει την καλή HDL-χοληστερίνη, βοηθάει στην αποτελεσματική ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι επιπλέον βελτιώνει την πνευματική λειτουργία την ίδια στιγμή που αποτελεί ένα από τα καλύτερα αντικαταθλιπτικά. Και βέβαια πέρα από όλα αυτά πετυχαίνει το πιο σημαντικό από όλα τα τελικά σημεία κάθε μελέτης: μειώνει όχι μόνο την καρδιαγγειακή αλλά και την ολική θνησιμότητα.
Τα παραπάνω είναι ενας καλός λόγος για να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντική είναι η άσκηση και γενικά η φυσική δραστηριότητα για τη βελτίωση της υγείας και την πρόληψη καρδιαγγειακών αλλά και άλλων επεισοδίων στους ασθενείς μας. Αντίστοιχα σημαντικός είναι και ο δικός μας ρόλος, αφού θα πρεπει να συνειδητοποιήσουμε ότι θα πρέπει να αφιερώνουμε χρόνο προκειμένου να ενημερώνουμε τους ασθενείς μας για τη σημασία της φυσικής δραστηριότητας και να τους παρακινούμε να την ενσωματώσουν στην καθημερινότητά τους. Γιατί με μια απλή συζήτηση μπορεί να αλλάξει η ζωή ενός ανθρώπου. Και όσο κι αν αυτό δεν είναι συνηθισμένο, όποτε το καταφέρνουμε αξίζει τον κόπο τόσο για εμάς όσο και για τον άνθρωπο που έχουμε απέναντί μας: αυτός βλέπει σιγά σιγά το σώμα του να αλλάζει, την αντοχή του να αυξάνεται, την ποιότητα της ζωής του να βελτιώνεται ενώ εμείς συνειδητοποιούμε ότι με μια απλή συζήτηση προσφέραμε σε αυτόν τον άνθρωπο ό,τι δέκα χάπια μαζί δε θα μπορούσαν να του προσφέρουν!
Το να έχουμε στο μυαλό μας τις υγιεινοδιαιτητικές παρεμβάσεις κάθε φορά που αντιμετωπίζουμε ένα πρόσωπο με παράγοντες κινδύνου, τόσο στην πρωτογενή όσο και στη δευτερογενή πρόληψη, είναι εξίσου σημαντικό και όταν πρόκειται για το κάπνισμα. Σε αυτήν την περίπτωση το να συνδυάσουμε τις συστάσεις για διακοπή του καπνίσματος με αυτές για έναρξη σωματικής άσκησης μπορεί να έχει πολλαπλά οφέλη. Είναι γνωστό οτι στη διαδικασία διακοπής καπνίσματος πολλοί πρώην καπνιστές παίρνουν λιγότερα ή περισσότερα κιλά. Αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους: Το κάπνισμα διεγείρει το συμπαθητικό νευρικό σύστημα και αυτό οδηγεί σε καύση περίπου 200 θερμίδων παραπάνω την ημέρα με παράλληλη μικρή αύξηση του μεταβολισμού στα πρόσωπα που είναι βαρείς καπνιστές. Με τη διακοπή του καπνίσματος ο μεταβολισμός μειώνεται. Επίσης, το κάπνισμα δρα ως κατασταλτικό της όρεξης αφού μειώνει την παραγωγή ινσουλίνης και προκαλεί ήπια αύξηση του σακχάρου στο αίμα με αντίστοιχη μείωση του αισθήματος της πείνας. Τέλος, με την προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος και κατά τη διάρκεια ειδικά των πρώτων τεσσάρων εβδομάδων που αναπτύσσονται έντονα συμπτώματα στέρησης, ο καπνιστής προσπαθεί να αντικαταστήσει την κίνηση από-το-χέρι-στο-στόμα που χαρακτηρίζει το κάπνισμα με αυτή της λήψης τροφής με φυσικό επακόλουθο την υπερβολική σίτιση και την πρόσληψη βάρους. Ο πρώτος και καλύτερος τρόπος προκειμένου κάποιος να αποφύγει εντελώς ή τουλάχιστον να μετριάσει σημαντικά αυτό το φαινόμενο είναι η άσκηση και γενικότερα η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας. Η άσκηση οδηγεί στην απελευθέρωση ντοπαμίνης, όπως ακριβώς το τσιγάρο, και έτσι μπορεί να μειώσει σημαντικά τα συμπτώματα στέρησης. Δε χρειάζεται να είναι έντονη άσκηση, αφού έστω και τριάντα λεπτά γρήγορου περπατήματος κάθε μέρα θα κάψουν λίγες θερμίδες, θα ενεργοποιήσουν τον κοιμισμένο μεταβολισμό και θα μειώσουν την πρόσληψη βάρους. Παράλληλα, η άσκηση θα αποτελέσει το καλύτερο αντικαταθλιπτικό για τον ταλαιπωρημένο ψυχικά καπνιστή που προσπαθεί να διακόψει αλλά και μια ευκαιρία να αλλάξει συνολικά προς το καλύτερο τη ζωή του.
Υπάρχουν εξαιρετικά αποτελεσματικές φαρμακευτικές παρεμβάσεις και κάθε μια από αυτές πρέπει να αποτελεί πολύτιμο όπλο στη διάθεση κάθε κλινικού ιατρού προκειμένου να παρέμβει αποτελεσματικά στη βελτίωση των παραγόντων κινδύνου και τη μείωση της πιθανότητας εμφάνισης καρδιαγγειακών επεισοδίων. Όμως παράλληλα, θα πρέπει να βρίσκει το χρόνο αλλά και τη διάθεση προκειμένου να τους ενημερώνει για τις υγιεινοδιαιτητικές παρεμβάσεις όπως είναι η άσκηση και να τους πείθει ότι αποτελούν πολύτιμο συμπλήρωμα κάθε θεραπευτικής παρέμβασης. Τέλος, όπως φροντίζει για τη συμμόρφωση σε κάθε μορφή φαρμακευτικής αγωγής που έχει συστήσει, έτσι πρέπει να κάνει και με το θέμα της φυσικής δραστηριότητας, όχι μόνο στην πρώτη επίσκεψη αλλά και σε κάθε επανεξέταση.
(1) Arbab-Zadeh A, Perhonen M, Howden E, et al. Cardiac remodeling in response to 1 year of intensive endurance training. Circulation 2014; DOI:10.1161/CIRCULATIONAHA.114.010775. Abstract