Οι καρδιαγγειακές παθήσεις αποτελούν την κυριότερη αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας στις αναπτυγμένες χώρες του Δυτικού κόσμου. Το κάπνισμα, ο σακχαρώδης διαβήτης, η αρτηριακή υπέρταση, η υπερλιπιδαιμία αλλά και το άγχος, η κατάθλιψη, η κακή διατροφή, η παχυσαρκία και η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας αποτελούν βασικούς παράγοντες κινδύνου. Κάθε χρόνο τεράστια χρηματικά ποσά ξοδεύονται για τη χορήγηση φαρμάκων όπως είναι τα αντιδιαβητικά, αντιυπερτασικά, υπολιπιδαιμικά αλλά και αντικαταθλιπτικά. Η ανάγκη για τη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου με μη φαρμακευτικές μεθόδους είναι επιτακτική και η υιοθέτηση ενός πιο υγιεινού τρόπου διαβίωσης με καλύτερες διατροφικές συνήθειες και αυξημένη φυσική δραστηριότητα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για κάθε μοντέρνο σύστημα υγείας. Να όμως που πρόσφατα στοιχεία από επιστημονικές μελέτες (1) αναδεικνύουν τη σημασία και μιας διαφορετικής παρέμβασης για τη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου: την υιοθέτηση ενός κατοικίδιου ζώου!!
Σημαντικός αριθμός μελετών έχουν δείξει ότι τα πρόσωπα που έχουν κατοικίδια ζώα έχουν χαμηλότερη αρτηριακή πίεση. Επιπλέον, στις περισσότερες από αυτές τις μελέτες η διαφορά αυτή παραμένει ακόμα κι αν στην ανάλυση ληφθούν υπόψη παράμετροι όπως ο δείκτης μάζας σώματος και χαρακτηριστικά κοινωνικοοικονομικής κατάστασης. Στη μοναδική τυχαιοποιημένη μελέτη που υπάρχει σε πρόσωπα με οριακή αρτηριακή υπέρταση, αυτοί που υιοθέτησαν ένα κατοικίδιο μετά από λίγους μήνες παρουσίασαν χαμηλότερη συστολική αρτηριακή πίεση.
Υπάρχουν λιγότερα στοιχεία για την επίδραση στην υπερλιπιδαιμία, όμως σε κάποιες μελέτες οι άρρενες ιδιοκτήτες σκύλων είχαν ελαφρά χαμηλότερα επίπεδα χοληστερίνης και τριγλυκεριδίων. Σε μια άλλη μελέτη, αυτοί που δεν είχαν σκύλο παρουσίαζαν αυξημένες τιμές σακχάρου και χοληστερίνης, ενώ ήταν και σε μεγαλύτερο ποσοστό καπνιστές.
Φαίνεται ότι ένας σημαντικός μηχανισμός που οδηγεί στη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου των ιδιοκτητών κατοικιδίων και ειδικά σκύλων είναι η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας. Αυτοί που έχουν σκύλο έχουν περισσότερες πιθανότητες να έχουν την απαραίτητη καθημερινή φυσική δραστηριότητα ακόμα κι αν αυτή είναι μόνο το γρήγορο περπάτημα κάθε φορά που βγάζουν βόλτα το σκύλο. Το εύρημα αυτό παραμένει ακόμα κι όταν ληφθούν υπόψη στοιχεία όπως η ηλικία, η κοινωνική και οικονομική κατάσταση ενώ χαρακτηρίζει όλα τα μέλη της οικογένειας του ιδιοκτήτη, ακόμα και τα μικρά παιδιά. Όμως, περιορίζεται μόνο σε αυτούς που έχουν σκύλο και δε χαρακτηρίζει τους ιδιοκτήτες άλλων κατοικιδίων όπως για παράδειγμα γατών ή πτηνών. Η υποχρέωση του ιδιοκτήτη ενός σκύλου να ενδιαφέρεται για τις ανάγκες του αλλά και η θετική επίδραση του σκύλου στη νοοτροπία του ιδιοκτήτη για το θέμα της φυσικής δραστηριότητας φαίνεται να είναι οι δυο βασικοί μηχανισμοί για αυτή τη σημαντική ευεργετική επίδραση.
Η παχυσαρκία είναι άλλος ένας παράγοντας κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις στον οποίο η παρουσία ενός κατοικίδιου μπορεί να έχει πολύ ευνοϊκή επίδραση. Η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας είναι ο ένας μηχανισμός, ενώ παίζει σημαντικό ρόλο και η ψυχολογική υποστήριξη που ένα κατοικίδιο μπορεί να προσφέρει σε κάθε προσπάθεια προσαρμογής και αλλαγής της συμπεριφοράς με στόχο την απώλεια βάρους. Ένας παχύσαρκος θα αντλήσει δύναμη από τη συντροφιά ενός σκύλου ώστε να είναι πιο συνεπής σε μια αυστηρή δίαιτα. Παράλληλα, αν ζει σε μια γειτονιά όπου υπάρχουν ανησυχίες για την ασφαλή μετακίνηση, η παρουσία ενός σκύλου στο πλάϊ του θα του επιτρέψει να περπατάει και να ασκείται με μεγαλύτερη ασφάλεια. Αυτό που πρέπει να αναφερθεί είναι ότι η απλή παρουσία ενός κατοικίδιου δεν αρκεί για να εξασφαλίσει καλύτερες συνθήκες για την επιτυχή απώλεια βάρους, χρειάζεται επιπλέον το κατοικίδιο αυτό να είναι σκύλος ώστε ο ιδιοκτήτης να χρειάζεται να τον βγάζει βόλτα σε καθημερινή βάση. Αυτό το τελευταίο έχει τη μεγαλύτερη σημασία αφού έχει φανεί σε μελέτη ότι παχύσαρκα πρόσωπα έχασαν αντίστοιχα κιλά είτε περπατούσαν καθημερινά με το σκύλο τους είτε μόνοι τους.
Αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι η επίδραση της παρουσίας ενός κατοικίδιου ζώου στη δράση του αυτόνομου νευρικού συστήματος καθώς και στην καρδιαγγειακή αντιδραστικότητα σε στρεσσογόνα ερεθίσματα. Οι ιδιοκτήτες κατοικιδίων έχει διαπιστωθεί ότι έχουν λιγότερες σφύξεις και μικρότερη αρτηριακή πίεση σε ηρεμία, αντιδρούν με μικρότερες αυξήσεις αυτών των παραμέτρων στο στρες και επανέρχονται γρηγορότερα στην αρχική τους κατάσταση μετά τη διακοπή των στρεσσογόνων ερεθισμάτων. Σε μελέτες μεταβλητότητας του καρδιακού ρυθμού έχει διαπιστωθεί ότι αυτή ήταν υψηλότερη σε αυτούς που είχαν στο σπίτι τους σκύλο ή γάτα. Αντίστοιχες μελέτες έχουν γίνει και σε ασθενείς μετά από έμφραγμα μυοκαρδίου και έχουν καταγράψει αυξημένη δραστηριότητα του παρασυμπαθητικού και μειωμένη του συμπαθητικού συστήματος. Τέλος, υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις και ευρήματα από μελέτες σε ασθενείς με γνωστή καρδιαγγειακή πάθηση που υποδηλώνουν ότι η παρουσία ενός κατοικίδιου, και κυρίως σκύλου, συνδυάζεται με μείωση της θνησιμότητας και παράταση της επιβίωσης!
Συμπερασματικά, θα μπορούσε να πει κάποιος ότι υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις ότι η ιδιοκτησία ενός κατοικιδίου, και κυρίως σκύλου, συνδυάζεται με ευεργετικές δράσεις στο καρδιαγγειακό σύστημα. Βέβαια, λόγω των μεθοδολογικών προβλημάτων που χαρακτηρίζουν την πλειοψηφία των αντίστοιχων μελετών, δεν θα ήταν σωστό να υπάρχει επίσημη σύσταση σε ασθενείς με προϋπάρχουσα καρδιαγγειακή πάθηση να υιοθετήσουν κατοικίδιο προκειμένου να μειώσουν το μελλοντικό τους κίνδυνο. Φαίνεται όμως μια απόλυτα λογική επιλογή για τους υγιείς με προδιαθεσικούς παράγοντες αλλά και τους ασθενείς που θέλουν να βελτιώσουν την κατάσταση της καρδιάς τους αλλά και της «ψυχής» τους.
Το άρθρο αυτό δε θα μπορούσε να ολοκληρωθεί χωρίς να συμπεριλάβει και την παρακάτω συμβουλή: Η απόφαση να υιοθετήσει κάποιος ένα κατοικίδιο δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να είναι βιαστική και επιπόλαιη. Ένα κατοικίδιο στο σπίτι αποτελεί όχι μόνο πηγή χαράς και άλλων ευχάριστων συναισθημάτων αλλά και πηγή υποχρεώσεων και ευθυνών. Η ιδιοκτησία ενός κατοικίδιου συνεπάγεται επιβάρυνση του οικογενειακού προϋπολογισμού με έξοδα για εμβόλια, επισκέψεις στον κτηνίατρο και τροφή. Επίσης, απαιτεί καθημερινά διάθεση αρκετού χρόνου από τον ιδιοκτήτη για την περιποίηση του ζώου, τις βόλτες του αν πρόκειται για σκύλο και την εκπάιδευσή του προκειμένου να μάθει να ζει σε ένα οικιακό περιβάλλον χωρίς να κάνει ζημιές. Δημιουργεί δυσκολίες κάθε φορά που ο ιδιοκτήτης θα πρέπει να λείψει για κάποιο χρονικό διάστημα, όπως για παράδειγμα για ένα σαββατοκύριακο ή για τις καλοκαιρινές διακοπές. Όλα τα παραπάνω αποτελούν τους λόγους για τους οποίους πολλοί ιδιοκτήτες κατοικιδίων τα εγκαταλείπουν στους δρόμους όταν έχουν πάρει με επιπόλαιο τρόπο την απόφαση να τα αποκτήσουν και στη συνέχεια διαπιστώνουν ότι δε μπορούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Δεν αρκεί λοιπόν να θέλει κάποιος να αγοράσει ή να υιοθετήσει ένα κατοικίδιο μόνο και μόνο για να προστατεύσει την καρδιά του. Θα πρέπει να είναι πρόθυμος και να τη μοιραστεί με τον καινούργιο τριχωτό φίλο του!
Levine GN, Allen K, Braun LT, et al. American Heart Association Council on Clinical Cardiology; Council on Cardiovascular and Stroke Nursing. Pet ownership and cardiovascular risk: a scientific statement from the American Heart Association. Circulation 2013;127:2353-2363.